در بسیاری از روابط انسانی، این جمله معروف را شنیده‌ایم: «ما به دیگران می‌آموزیم که چگونه با ما رفتار کنند.» این جمله نه به معنای کنترل دیگران است، نه به معنای تغییر دادن شخصیت‌شان، بلکه به معنای آن است که ما در انتخاب نوع رابطه، حدود و مرزها و آنچه اجازه می‌دهیم در تعاملات‌مان اتفاق بیفتد، نقش تعیین‌کننده‌ای داریم. در این مقاله از کلینیک روان‌درمانی و روان‌شناسی ژرفا، به بررسی راهکارهایی می‌پردازیم که به ما کمک می‌کنند تا دیگران را به رفتار محترمانه‌تر و سالم‌تر با خودمان هدایت کنیم.

چرا آگاهی از رفتار دیگران مهم است؟

در بسیاری از مواقع، افراد بدون آگاهی از تأثیر رفتارهایشان، در تعامل با دیگران دچار اشتباه می‌شوند. اما مهم‌تر از آن، واکنشی است که ما نسبت به این رفتارها نشان می‌دهیم. وقتی در برابر رفتار نامناسب سکوت می‌کنیم یا آن را توجیه می‌کنیم، در واقع به طور غیرمستقیم به طرف مقابل نشان می‌دهیم که این رفتار قابل‌قبول است.

ریشه‌های روانشناختی در رفتارهای ناسالم

بسیاری از ما از دوران کودکی با الگوهایی رشد کرده‌ایم که در آن‌ها فداکاری، بی‌مرزی یا ترس از طرد شدن آموخته شده است. به همین دلیل، در بزرگسالی نیز ممکن است به سختی بتوانیم "نه" بگوییم یا مرزهای سالم تعیین کنیم. در روان‌شناسی، این نوع پاسخ‌ها به‌ویژه در واکنش به تروما با عنوان "پاسخ فاونینگ" (Fawning) شناخته می‌شود. این واکنش، نوعی استراتژی برای بقا در محیط‌هایی است که احساس امنیت را از ما سلب کرده‌اند.

چگونه رفتار دیگران را بهبود ببخشیم؟

در ادامه، گام‌هایی کلیدی معرفی می‌کنیم که بر اساس رویکردهای علمی در روانشناسی، به ما کمک می‌کنند تا رفتار دیگران با خودمان را تغییر دهیم.

۱. رفتارهای ناسالم را شناسایی و متوقف کنید

در اولین گام باید متوجه شویم چه زمانی در حال تقویت یک رفتار نامناسب هستیم. به‌عنوان مثال، اگر کسی ما را با احساس گناه تحت فشار قرار می‌دهد و ما تسلیم می‌شویم، در واقع به او یاد می‌دهیم که این روش مؤثر است. این رفتارها ممکن است شامل نادیده گرفتن احساسات ما، تحمیل نظر، بی‌احترامی یا سوءاستفاده عاطفی باشد. آگاهی، نخستین گام در ایجاد تغییر است.

۲. آگاهی از واکنش‌های بدنی و ذهنی

بدن ما پیش از آنکه ذهن متوجه شود، نشانه‌هایی از ناراحتی را بروز می‌دهد. اگر در مواجهه با فردی احساس تپش قلب، انقباض عضلات یا استرس شدید دارید، این نشانه‌ها را جدی بگیرید. این سیگنال‌ها نشان می‌دهند که در حال تجربه‌ی یک تعامل ناسالم هستید.

۳. به خودتان یادآوری کنید که دیگر "گیر افتاده" نیستید

یکی از مهم‌ترین آموخته‌های درمانی در حوزه روان‌شناسی و مشاوره این است که بزرگسالان حق انتخاب دارند. دیگر مجبور نیستیم مانند دوران کودکی، در موقعیت‌هایی باقی بمانیم که برای ما مضر هستند. شما می‌توانید روابط ناسالم را ترک کنید یا از آن‌ها فاصله بگیرید.

۴. مرزهای سالم را تعیین و حفظ کنید

تعیین مرز، یکی از کلیدی‌ترین مهارت‌ها در روابط انسانی است. وقتی می‌گویید "نه" اما طرف مقابل تلاش می‌کند شما را منصرف کند، حفظ مرز به معنای ایستادگی است. حتی اگر احساس گناه می‌کنید، بدانید این احساس لزوماً نشان‌دهنده اشتباه بودن تصمیم شما نیست. با تمرین تدریجی، می‌توان با این احساس مقابله کرد و در برابر فشارهای بیرونی ایستاد.

۵. رفتارها را با پیامد همراه کنید

اگر کسی با شما با بی‌احترامی رفتار می‌کند و شما به این رفتار بی‌توجهی می‌کنید یا حتی با آن همراهی می‌کنید، پیامد خاصی برای آن وجود ندارد. اما وقتی رابطه را محدود می‌کنید، زمان کمتری را در اختیار فرد می‌گذارید یا مستقیماً بیان می‌کنید که این رفتار برایتان قابل‌قبول نیست، در واقع در حال آموزش غیرمستقیم به او هستید.

۶. تمرین آژانس یا خودکارآمدی

در روانشناسی، مفهوم آژانس (Agency) به معنای توانایی تصمیم‌گیری و کنترل بر زندگی است. وقتی شما می‌توانید انتخاب کنید که در چه رابطه‌ای بمانید، چطور پاسخ دهید و چگونه مرز تعیین کنید، در حال توسعه آژانس شخصی خود هستید. این مهارت باعث افزایش اعتماد به نفس، کاهش احساس قربانی بودن و رشد عزت‌نفس می‌شود.

در مسیر تغییر، صبور باشید

یادگیری مهارت‌های بین‌فردی مانند مرزبندی، ابراز وجود و مراقبت از خود نیاز به زمان دارد. این مسیر ممکن است با احساسات متناقضی همراه باشد، اما هر گامی که در جهت حفظ احترام به خود برمی‌دارید، شما را به روابط سالم‌تر و باکیفیت‌تر نزدیک‌تر می‌کند.

چرا این موضوع در مشاوره اهمیت دارد؟

در جلسات مشاوره روان‌شناسی، یکی از رایج‌ترین مسائل، روابط ناسالم یا پرتنش است. مشاوران حرفه‌ای به شما کمک می‌کنند تا الگوهای ناسالم را بشناسید، آن‌ها را اصلاح کنید و مهارت‌های ارتباطی خود را تقویت نمایید. حمایت تخصصی می‌تواند روند رشد شخصی را سرعت بخشد و شما را از تکرار چرخه‌های آسیب‌زا باز دارد.

چگونه کلینیک ژرفا می‌تواند به شما کمک کند؟

در کلینیک آنلاین روان‌درمانی ژرفا، با بهره‌گیری از تیمی مجرب از روان‌درمانگران و مشاوران، خدمات تخصصی در حوزه روانشناسی و سلامت روان ارائه می‌شود. اگر در روابط خود دچار تعارض، سردرگمی یا فرسودگی هستید، جلسات آنلاین ما به شما کمک می‌کنند تا:

• مرزهای سالم‌تری تعریف کنید
• عزت‌نفس خود را بازسازی کنید
• از تکرار الگوهای ناسالم جلوگیری نمایید
• یاد بگیرید که چگونه اجازه ندهید دیگران از مرزهای شما عبور کنند