رابطه‌های انسانی گاهی شبیه گردباد هیجانی میشوند؛ جایی که شدت احساسات آنقدر بالا می‌رود که نمی‌توان سالم بودن آن را تشخیص داد. این پدیده که «تراما کاپلینگ» نام دارد، بر پایه تکرار هیجانات منفی مثل ترس، طردشدگی یا اضطراب شکل می‌گیرد. در چنین روابطی، افراد اغلب در چرخه‌ی معیوب «نزدیکی-فرار» گرفتار می‌شوند: یک طرف پیوسته تعقیب می‌کند و دیگری می‌گریزد، مرزهای شخصی محو می‌شود و آشتی‌های پرشور اما موقت، جایگزین حل واقعی مشکلات می‌گردد. جالب است بدانید مغز انسان به این الگوها معتاد می‌شود؛ دقیقاً مانند مکانیسم اعتیاد به مواد، ترشح آدرنالین و دوپامین در شرایط پرتنش، ما را به سمت تکرار این چرخه سمی می‌کشاند.  

در مقابل، «باندینگ واقعی» بر پایه‌ی آرامش و رشد تدریجی استوار است. این نوع رابطه نه با هیجان‌های کاذب، بلکه با احساس امنیت پایدار شناخته می‌شود. طرفین می‌توانند آسیب‌پذیری‌های خود را بدون ترس از قضاوت بیان کنند، به حریم یکدیگر احترام بگذارند و حتی در زمان اختلاف، گفتگوی منطقی را جایگزین جنجال‌های مخرب کنند. تحقیقات دانشگاه هاروارد (۲۰۲۳) نشان می‌دهد چنین روابطی تولید سروتونین –هورمون احساس خوب– را تا ۴۰٪ افزایش می‌دهد. اینجا عشق شبیه نفس کشیدن است؛ حیاتی اما نامحسوس، برخلاف رابطه‌های آتشین اما زودگذر.  

ریشه‌ی این الگوها به سال‌های اولیه زندگی بازمی‌گردد. کودکانی که با مراقبان پرتعارض، غیرقابل پیشبینی یا هیجانی بزرگ شده‌اند، عشق را با درد و بی‌ثباتی اشتباه می‌گیرند. مثلاً اگر پدر یا مادر تنها در ازای رفتارهای خاصی محبت نشان می‌داد، کودک یاد می‌گیرد برای دریافت عشق باید مدام تلاش کند یا تحمل درد داشته باشد. این باورهای ناخودآگاه در بزرگسالی به جذب روابطی منجر می‌شود که آشنا اما آسیب‌ رسانند؛ گویی مغز به دنبال تکرار همان سناریوی قدیمی است تا شاید این‌ بار پایانش را تغییر دهد.  

شکستن این چرخه نیازمند آگاهی و تمرین است. قدم اول، تشخیص الگوهاست: «آیا این رابطه یادآور تجربه‌های قدیمی من است؟». سپس باید مغز را بازآموزی کرد؛ تمرین روزانه‌ی مراقبه برای تقویت احساس امنیت، جایگزینی افکار catastrophizing (فاجعه‌سازی) با تفسیرهای منطقی و تنظیم جملات مرزبندی سالم مانند «من در مشاجرات پرخاشگرانه مشارکت نمی‌کنم». این فرآیند شبیه عضله‌سازی است؛ ابتدا سخت، اما با تکرار ممکن می‌شود.  

اگر سال‌هاست در دام روابط پرتنش گرفتارید، بدانید تنها نیستید. مغز انسان neuroplasticity دارد؛ یعنی توانایی بازسازی مسیرهای عصبی و یادگیری الگوهای جدید. خدمات تخصصی مثل جلسات مشاوره‌ی تشخیص الگو یا کارگاه‌های مرزگذاری سالم می‌توانند نقطه‌ی شروعی برای تغییر باشند. به یاد داشته باشید: رابطه‌ی سالم نیازی به اثبات خود با اشک و فریاد ندارد. آرامش اصیل، هدیه‌ای است که هر انسانی شایسته‌ی آن است. امروز می‌توانید نخستین گام را به سوی نوشتن داستان متفاوتی از عشق بردارید.